MƏMƏ XƏRÇƏNGİ: ERKƏN DİAQNOZ VƏ SKRİNİNQ METODLARI

Məmə xərçəngi bu gün qadınlar arasında ən çox yayılmış xərçəng növüdür. 40 yaşdan yuxarı hər 8 qadından birində məmə xərçənginin yaranacağı gözlənilir. Ailədə məmə xərçənginin olması, erkən yaşda menstruasiyanın başlaması, gec menopauza, az doğum və ya ümumiyyətlə doğum etməmə, hormon müalicələri və ətraf mühitin kimyəvi maddələrinə məruz qalmaq kimi faktorlar məmə xərçəngi riskini artırır. Məmə xərçənginin geniş yayılması erkən diaqnozun əhəmiyyətini daha da artırır. Xoşbəxtlikdən, erkən aşkarlanma üçün təsirli metodlara sahibik. Bu metodlar arasında öz-özünə məmə müayinəsi və kliniki məmə müayinəsi 25 yaşından sonra başlayacaq ilk addımlardır.

Öz-özünə məmə müayinəsi 25 yaşdan yuxarı hər bir qadının bilməsi və tətbiq etməsi vacib olan bir üsuldur. Bu, qadınlara məmə strukturu ilə tanış olmağa kömək edir və hər hansı bir dəyişiklik aşkar edildikdə həkimə müraciət etməyə imkan verir.

Kliniki məmə müayinəsi isə sağlamlıq mütəxəssisi tərəfindən həyata keçirilir. Yüksək riskli qadınlar üçün 25 yaşdan yuxarı hər il məsləhət görülür.

Mamoqrafiya məmə xərçəngi skrininqində “qızıl standart” sayılır və diaqnostik mamoqrafiya göstərişlərdən asılı olaraq istənilən yaşda edilə bilər. Şübhəli tapıntılar olduqda, diaqnostik mamoqrafiya ən azı 25 yaşdan başlayaraq xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq, 25-40 yaş arasında Radioloq tərəfindən qərar verilir və 40 yaşdan sonra isə rutin olaraq aparılmalıdır. Türkiyə Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən hazırlanan Məmə Xərçəngi Skrininq Proqramının Milli Standartlarına əsasən, skrininq mamoqrafiyası 40-69 yaş arası qadınlarda iki ildən bir aparılması tövsiyə olunur. Türkiyə Radiologiya Dərnəyi məmə xərçəngi skrininq bələdçisində isə mamoqrafik skrininqin başlanma yaşı 40 olaraq qəbul edilir və illik yoxlamalar məsləhət görülür. Hər iki qurumun ortaq qərarı 40 yaşdan yuxarı hər bir qadının məmə xərçəngi skrininqi üçün mamoqrafiya etdirməsinin lazım olduğudur.

Məmə ultrasonoqrafiyası, məmə xərçəngi skrininqində mamoqrafiyaya əlavə olaraq tez-tez istifadə edilən bir üsuldur. Ultrasonoqrafiya radiasiya içermədiyi üçün 40 yaşdan aşağı qadınlarda, hamilə və əmizdirən qadınlarda təhlükəsiz şəkildə istifadə edilə bilər və təqib edilməli lezyonlarda tədqiqat sıxlığı baxımından da problem yaratmır. 40 yaşdan yuxarı qadınlarda isə mamoqrafiyada məmə quruluşu sıx olan qadınlarda ətraflı qiymətləndirmə üçün ultrasonoqrafiya tez-tez tövsiyə olunur. 25-40 yaş arasında əl ilə hiss olunan kütlə, məmə ağrısı, forma və rəng dəyişikliyi kimi hallarda həkim müayinəsindən sonra ilk növbədə ultrasonoqrafiya tövsiyə olunur.

Məmə Maqnit Rezonans Görüntüləmə (MR) isə bəzi hallarda 40 yaşdan yuxarı qadınlarda mamoqrafiya və ultrasonoqrafiya ilə diaqnoz qoyula bilməyən və ya biopsiyadan əvvəl son qərarı vermək lazım gəldikdə edilə bilər. Bəzi mənbələr yüksək riskli xəstələr və ya BRCA gen mutasiyası daşıyıcılarında 25 yaşdan sonra müntəzəm məmə MR ilə skrininq etməyi məsləhət görür.

Məmə xərçəngi erkən diaqnoz qoyulduqda yüksək müalicə şansı olan bir xərçəng növüdür və erkən diaqnoz və müalicə xəstənin həyat keyfiyyətini çox əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Erkən diaqnoz üçün 40 yaşdan yuxarı qadınlarda mamoqrafiya əvəzolunmaz diaqnoz metodu olsa da, digər metodların gərəkliliyi fərdi olaraq xəstə və həkim tərəfindən birlikdə qərar verilməlidir. Nəticə etibarilə, “Erkən diaqnoz həyat xilas edir” və məmə sağlamlığı laqeyd edilməməlidir…