Son dövrlərdə pisə doğru gedən evliliklərdə, aldadılma problemlərində və ya cütlüklərin mübahisə etdiyi çətin dövrlərdə ən çox bu cümləni eşitməyə başlamışıq. Cütlüklərin səhv etdikləri nöqtə, məncə, bu sehrli cümlədə və bu cümlənin qurulmasına səbəb olan səhv inamda dayanır. Amma biz sevərək evləndik.
Sevgi sonsuz bir rezervdirmi?
İnsanların bir-birlərini sevdikdən sonra bunun sabit və daimi olacağına dair bir yanılgısı olur. Bu yanılgı insanın özündə belə bir rahatlıq yaradır. Mənim həyat yoldaşım məni sevir, mən də onu sevirəm və bu, sonsuza qədər davam edəcək. Bundan sonra insanın həyat yoldaşını və ya partnerini itirmək ilə bağlı heç bir narahatlıq qalmır. İtirmək qorxusu ortadan qalxdıqda, insan həyat yoldaşına qarşı laqeyd və sevgisiz davranmağa başlaya bilir. Bu vəziyyət klinikada işlədiyimiz cütlərdə daha çox kişi üzvlərində olduğunu müşahidə edirik. Qadınlarda isə proses daha fərqlidir. Sevginin davamlı şəkildə ifadə edilməsi, sözlə və ya davranışla açıqca göstərilməsi qadın üçün daha önəmlidir. Sohbət etmək, vaxt keçirmək, həyat yoldaşından duyğularını ifadə edən gözəl sözlər eşitmək, qadın üçün sevginin davamlılığında daha əhəmiyyətlidir. Kişilər isə bu mövzuda belə bir düşüncə ilə yanaşırlar: “Sevməsəm, yanımda nə işim var?” Bu cür cümlələr ilə bu məsələni keçirirlər. Bəzi müştərilərimizdən bu cümlələri eşidirik: “Mən sadəcə romantik bir adam deyiləm.” Flört dövründə necə idiniz, deyəndə isə, “O zaman fərqli idi, eyni evdə yaşamırdıq, çiçəklər alırdıq, iltifat edirdik.” Mən bu vəziyyəti, bir uşağın kiçik yaşlarda valideynləri tərəfindən sevilməsinə, öpülməsinə, amma böyüdükdən sonra artıq sevgi göstərilməməsinə bənzədirəm.
- Psixoloq Nur Gezek
Sanki uşaqların yalnız kiçik yaşlarında sevilməyə ehtiyacı var və yeniyetməliyə keçdikdən sonra artıq onlara sevgi lazım deyilmiş kimi davranmaqla, flört dövründə sevgi göstərilir, iltifat edilir, romantik davranılır, amma evlənəndən sonra bu ehtiyacın artıq olmadığı düşüncəsi eyni dərəcədə qəribə və anlamsızdır. Çünki insanın bioloji olaraq yemək, içmək və yatmaq necə ömür boyu ehtiyacı varsa, psixoloji olaraq da sevilməyə, toxunulmağa, təsdiqlənməyə, təriflənməyə və iltifat edilməyə eyni dərəcədə ehtiyacı var.
Toxunulmayan körpələr ölür!
“Alman imperatoru II. Frederik insanların doğuşdan gətirdiyi dili araşdırmaq istəmişdi. Elli körpəyə baxan baxıcılar yalnız onların yeməklərini vermiş, altlarını dəyişmiş, amma körpələrlə heç danışmamışdılar. Bəs körpələr hansı dili danışdılar? Heç kəs bilmədi, çünki danışacaq yaşa gəlmədən əlli körpənin hamısı ölmüşdü. Bu, təcrübə baxımından bir şanssızlıq idimi? Təcrübə baxımından yox, amma təcrübəyə alınan körpələr baxımından bir şanssızlıq idi; artıq bu gün bilirik ki, danışılmayan, toxunulmayan, qucaqlanmayan, öpülməyən körpə yaşaya bilmir. Bu cür təcrübə bu gün edilə bilməz. Elmi həqiqətlərdən danışıram. Miami Tibb Fakültəsinin Toxunma Araşdırma İnstitutundan Dr. Tiffany Field’in 2001-ci ildə nəşr olunan “Touch” (Toxunma) adlı kitabında, yetimhane və uşaqların baxıldığı yerlərdə etdiyi müşahidələrin nəticəsində açıqca deyə bilərik ki, körpələrin sağlam inkişafı üçün onların davamlı bir qarşılıqlı əlaqə mühitində olmaları vacibdir. Gündəlik dillə desək, onlara danışılması, toxunulması, qucaqlanması, onların sağlam inkişafı üçün vacibdir. Sanki uşaq, “Mən istənirəmmi?” sualına cavab aldıqdan sonra yaşamağa qərar verir. Beyində duyğusal həyatın mərkəzi olan hipokampusda uşağın ilk duyğusal yaddaşı işləməyə başlayır. Bu, dil öncəsi yaddaşdır. Uşaq doğulduqdan altı saat sonra, örtük yaddaş dediyimiz dil öncəsi yaddaşa qeydlər etməyə başlayır. Onunla danışıb danışmadığımız, danışdıqsa necə danışdığımız boşa getmir; körpə bunların hamısını qeyd edir.
Körpə özünə necə danışıldığını da bilir. Körpə varoluşun zəkası ilə təchiz olunmuşdur. Onu bəsləyəcək səsləri, oxşamaları, toksik toxunuşlardan ayıra bilir. Daniel Siegel, “The Developing Mind” (Gelişən Zihin) adlı kitabının alt başlığını “Kişilərarası Təcrübənin Nörobiologiyasına Doğru” qoymuş, Türkçəyə “Kişilərarası Təcrübənin Nörobiologiyasına Doğru” olaraq tərcümə edə bilərik. Çocuğun zehinsel inkişafında ən vacib faktörün ailə içindəki qarşılıqlı əlaqə olduğu nəticəsinə varır. Feribotla Yenikapı’dan Bandırma’ya gedirəm. Bir dostumla masa ətrafında oturmuşam; ikimiz də kitab oxuyuruq. Mən Daniel Siegel’in kitabını oxuyuram. Təzə bir körpə səsi eşidirəm. On günlük ya var ya yox; bir körpə səsi. Dönüb baxdım. Tələsik bir yeni ana, sanırım qayınanası ilə birlikdə yeni körpəni bir yerə aparır, bəlkə də nənəyə. Ana tələsik, körpəsini sakitləşdirməyə çalışır; “pışş pışş” deyərək sallayır. Bu ana niyə bu qədər tələsikdir deyə düşünürəm, çünki körpə körpə olmaqdan başqa heç bir yanlışlıq etməyib. Körpə səsi mənim üçün son dərəcə sevilesi səsdir. O səsləri eşitdikcə içim isinir. Amma ətrafıma baxıram, insanların üzləri donmuş, gülümsəyən heç kim yox. Ana tələsik, körpədən narahat olan insanlar var, deyə düşünürəm. Qorxu ilə, “pışş pışş”ların sayı və şiddəti artır, amma bir yandan da uşağına qıyamır. Yanında oturan qayınana hışımla körpəni qucağına alır və “hışşşt hışşşt” deməyə başlayır. Körpə sarsılır, şoklanmış kimi bədənini gərir, qorxur, gözləri açıq susur. Bir körpə daha hipokampusuna, örtük yaddaşına qeyd etdi: “Mənim bir problemim var, mən sevilən biri deyiləm.” Gözləri narahat, özünə inamsız, əzilmiş və kədərlənmiş bir insan daha cəmiyyətə qatılmaq üzrə (Doğan Cüceloğlu (14.03.2010))”. Bu alıntıdan da başa düşülür ki, toxunulmayan körpələr ölüyor. Bu dəhşətli təcrübə bizə insanın yaşaması və sağlam bir şəxsiyyət inkişaf etdirməsinin toxunulmaqla, yəni sevilməkdən keçdiyini söyləyir.
